ارس 2024؛ از جاده ابریشم تا قله اقتصاد منطقه‌ای | ارس، قلب تجارت ایران

بازار تبریز آنلاین - موسی‌ کاظم‌زاده : نزدیک به دو دهه از تأسیس منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس می‌گذرد. این منطقه که در شمال غرب ایران، در نقطه صفر مرزی با کشورهای ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان قرار دارد، از دیرباز به دلیل موقعیت استراتژیک خود در مسیر جاده ابریشم و پیوند تجاری آسیا و اروپا، مورد توجه بازرگانان و مسافران بوده است. منطقه آزاد ارس که در چهار محدوده جغرافیایی منفصل در شهرستان‌های جلفا و خداآفرین واقع شده، با هدف توسعه تجارت، حمل‌ونقل، کشاورزی، دامپروری، صنایع پاک، خدمات درمانی پیشرفته و گردشگری شکل گرفته است.

ظرفیت‌های برجسته منطقه آزاد ارس

منطقه آزاد ارس با تکیه بر منابع طبیعی غنی، اقلیم مساعد، چشمه‌های آب معدنی و جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، نه‌تنها مقصدی جذاب برای گردشگران است، بلکه پتانسیل بالایی برای توسعه کشاورزی و صنعت دارد. این منطقه با دسترسی به بازار ۴۰۰ میلیون نفری کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، صادرات ۵۱۸ میلیون دلاری، جذب ۸۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی و میزبانی از بیش از ۵ میلیون گردشگر در سال، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. همچنین، نزدیکی به بازار مصرف ۱۰ میلیون نفری شمال غرب ایران و وجود سه گمرک اصلی جلفا، نوردوز و خداآفرین، همراه با شبکه حمل‌ونقل ریلی به کشورهای همسایه، تجارت در این منطقه را رونق بخشیده است.

وجود معادن غنی (فلزی و غیرفلزی)، زیرساخت‌های ارتباطی نظیر خطوط نفت و گاز، راه‌آهن، شبکه‌های مخابراتی و برقی، و همچنین فرودگاه در حال احداث با عملکرد فراملی، زمینه را برای توسعه فناوری‌های نوین مانند بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی و فناوری اطلاعات فراهم کرده است. این ویژگی‌ها، ارس را به یکی از پیشتازان رشد اقتصادی، علمی و فناوری در منطقه تبدیل کرده است.

نقاط قوت و فرصت‌ها

موقعیت ژئواکونومیک منحصربه‌فرد، قرارگیری در مسیر جاده ابریشم و چهارراه تجاری اروپا و آسیای میانه، دسترسی به منابع معدنی ارزشمند (مانند مس سونگون و زنوز)، جاذبه‌های تاریخی و طبیعی مانند کلیسای سنت استپانوس و کاروانسرای خواجه نظر، و اتصال به شبکه فیبر نوری شرقی-غربی از چین تا اروپا، از جمله نقاط قوت این منطقه است. مشوق‌های قانونی مناطق آزاد، امکان جذب سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور و پتانسیل توسعه راه‌های ترانزیتی نیز فرصت‌هایی برای رشد پایدار ارس فراهم کرده‌اند.

چالش‌ها و تهدیدها

با وجود ظرفیت‌های فراوان، منطقه آزاد ارس با چالش‌هایی نیز مواجه است. کمبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی و اقامتی، ضعف نهادهای مالی-پولی، هزینه‌بر بودن آماده‌سازی زمین‌های صنعتی و پایین بودن سطح سرمایه‌های اجتماعی و انسانی از جمله نقاط ضعف این منطقه هستند. همچنین، ریسک بالای تجاری و اقتصادی در کشورهای قفقاز، محدودیت‌های زیست‌محیطی (مانند پناهگاه حیات وحش کیامکی)، قطع ارتباط ریلی با ارمنستان و آذربایجان، و کمبود زیرساخت‌ها در مقایسه با مناطق آزاد کشورهای همسایه، از تهدیدهای پیش روی ارس به شمار می‌روند.

چشم‌انداز توسعه

منطقه آزاد ارس با تسهیل سرمایه‌گذاری و بهبود فضای کسب‌وکار، در سال‌های اخیر زیرساخت‌های لازم برای فعالیت‌های اقتصادی را تقویت کرده است. این منطقه با تکیه بر پیشینه تاریخی خود به‌عنوان مرکز تجاری و توانمندی‌های صادراتی، می‌تواند با توسعه گمرکات و مراکز تخلیه و بارگیری، بستری برای تعامل سازنده با جهان فراهم کند. مأموریت اصلی این منطقه، تقویت پیوند اقتصاد ملی و بین‌المللی با اولویت قفقاز جنوبی، تبدیل شدن به قطب علمی بین‌المللی، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، بهره‌گیری از ظرفیت‌های ترانزیتی و حضور مؤثر در بازارهای جهانی است.

ارس، قلب تپنده آذربایجان

ایران بدون آذربایجان کامل نیست و آذربایجان بدون توسعه منطقه آزاد ارس، معنای واقعی خود را از دست می‌دهد. ارس با ویژگی‌های طبیعی، زیست‌محیطی، جمعیتی، آموزشی، اقتصادی و گمرکی، نه‌تنها سر آذربایجان، بلکه قلب تپنده آن است. این منطقه با پتانسیل‌های بی‌نظیر خود، آماده است تا در مسیر توسعه پایدار، جایگاه نخست اقتصادی، علمی و فناوری را در منطقه به دست آورد و گامی بلند در راستای شکوفایی ایران بردارد.